SAKHA ISIZWE: CALLISTUS NKWANYANA
SELOKHU kwathi nhlo, sidlala ezinye izizwe, yingoba ziyazi ukuthi zonke izinto zethu ziqala enhliziyweni nokuthi sithanda izinto. Uma kukhona indali ezitolo, kubonakala ujenga lwabamnyama bedudulana, bebanga ukungena ezitolo. Uma kunendali yezinto ozithenga wakhe ngazo imali, ubona iningi lezinye izizwe, hhayi abamnyama.
Uma kunendali yezindlu, ubona abezinye izizwe; uma kuneyezinkomo, ubona ezinye izizwe, abamnyama do. Uma unakisisa, namanje kusekuncane ukuzethemba ebantwini abamnyama. Into abangayazi wukuthi yibona abaphethe umnotho. Uma abantu abamnyama bengayeka ukuthenga ezitolo, umnotho ungaguqa, ufumbeke ngobuso phansi. Njengoba abantu bezothola amabhonasi okuphela konyaka, ziningi izinto ezizoheha abamnyama ukuze basebenzise imali yabo.
Enye yazo yizindali, njengoba kwenzekile ngoLwesihlanu olumnyama (Black Friday) ekupheleni kwenyanga edlule. Lolu suku lumnyama ngempela ngoba kugcwala abamnyama ezitolo, bekhithiza sengathi izitolo zizovalwa. Uma ubheka umlando walolu suku, igama elithi “mnyama” linomlando okhombisa ukubukela phansi abantu base-Afrika. Yonke into embi iyanyaniswa nobumnyama. Iqiniso lithi, kukhona abaqhamuka naleli gama, basetha ngalo ngoba benezinhloso zabo.
IBlack Friday yindlela yokuntshontsha imali yabantu ngokusemthethweni, iyefana nokugembula. Abantu abaningi kabayihleli imali yabo ngendlela. Isikhathi sikaZibandlela (December), sibi kakhulu ngoba yilapho abantu besaphaza khona imali. Abanye bazobuya sebethenge izimoto ezizobayisa ekhaya, zingabe zisakwazi ukubabuyisela emsebenzini. Uma ngabe leyo moto uyithenge ngo-R30 000, kusho ukuthi ugibele ngo-R30 000 usuka lapho usebenza khona ugoduka.
Lokhu ngeke ukunake, kodwa uma ucubungula kahle, le mali othenge ngayo leyo moto esizalela izinkukhu, ubungathenga ngayo izinkomo, ufuye, wenze imali enkulu. Baningi abantu abathenga izinto abangazidingi ngeBlack Friday. Ukuthi into ibukeka ithengisa ngenani eliphansi, kakusho ukuthi uyayidinga.
Njalo uma sithenga, kufanele sizibuze ukuthi lokho esikuthengayo siyakudinga noma siyakufuna. Kunomehluko phakathi kwento oyidingayo noyifunayo. Abantu bakithi bahlala bekhala ngokungabikhona kwemali, kodwa yibona obafica ezindaweni lapho kuthengiswa izinto abazifunayo. Abanye bafuna ukwaziwa njengabantu abanemali, kodwa bengenayo. Abanye baxolela ukugqokisa kahle imizimba yabo izinto ezibizayo kunokuyondla ngokudla okunempilo. IBlack Friday inezinkinga ezinzima uma sizothenga ngenhliziyo esikhundleni sokusebenzisa ingqondo.
*UMnu: Callistus Bheki Nkwanyana uneziqu ze: Masters in Governance and Political Transformation
Wayengumqondisi: KZN office of the Premier: Community Partnership and Moral
Regeneration
Ungumbhali wencwadi: “Talking to yourself: The Journey to Self-discovery”
Uyatholakala ku: nkwanyana-cb60@gmail.com naku-066 544 5466 ngocingo nangeWhatsApp
