OweSizok’thola uthi konke abakwenzayo ohlelweni balawulwa yingalo yomthetho
LUCKY CAIN
UMETHULI wohlelo olusematheni lukamabonakude olubizwa ngokuthi “Sizok’thola”, olukhonjiswa kwiMoja Love, uXolani Khumalo, uthi kuseqhulwini kuyena ukulwa nempi yezidakamizwa eNingizimu Afrika. UKhumalo uthi inhloso yakhe enkulu yokuvuma ukwenza lolu hlelo, oluvundulula izidleke zezidakamizwa, wukuhlanza leli lizwe kulesi sihlava njengoba sidlange kakhulu emalokishini. Uthe uyazi ukuthi kunemibiko yokusatshiswa eke yaba khona ngaye, njengoba enza lolu hlelo, kodwa okuhle wukuthi akekho oseke wamqonda, wamesabisa. “Izindaba zokwesatshiswa ngizizwa ngabantu. Akekho oseke wangiqonda ngqo ngalokhu, futhi ngiyobona ukuthi lowo muntu unesibindi,” kusho yena.
Uthi selokhu eqalile ukwenza lolu hlelo, oluqale ukukhonjiswa ngoMasingana (January), kuningi osekushintshile ngempilo yakhe njengoba esephila ngokuqashwa ngonogada yonke indawo lapho ehamba khona. “Okokuqala nje kangisethembi muntu ngoba ngiyazi ukuthi abahwebi bezidakamizwa bangasebenzisa noma yiliphi ithuba uma bengase balithole, ngakho kumele ngihlale ngimehlo mane.” Uthe azigqaja ngakho wukuthi konke akwenzayo kulolu hlelo ukwenza ngaphansi kwengalo yomthetho. Uthe ngaphambi kokuba bagasele emizini noma ezidlekeni zezidakamizwa, balandela yonke imigudu yomthetho ukuqinisekisa ukuthi kawukho umthetho abawephulayo. “Sisebenzisana nabameli nophiko lwabashushisi, nazo zonke izinhlaka zomthetho ukuqinisekisa ukuthi kasiwephuli umthetho.”
Uthe noma sebefikile, abasuke bepequlula ngamaphoyisa asuke egunyaziwe ngokusemthethweni, yena nethimba lakhe kabenzi lutho. Uqhube wathi okumele abantu bakwazi wukuthi kabasukeli noma yimuphi umuzi noma ibhilidi, kodwa baqala ngokwenza ucwaningo olunzulu ukuze uma sebegasela, babe nesiqiniseko sokuthi lokhu abakufunayo bazokuthola. Uthe enye yezingqinamba abahlangabezana nazo wukuthi amanye amalungu omphakathi abamanqika ukubambisana nabo uma benza ucwaningo. “Okunye okubuhlungu wukuthi
kunamaphoyisa asebenza nabo laba bahwebi (bezidakamizwa), abenza kungabi lula ukuthola esikudingayo,” kusho yena. Uzichithile izinsolo zakuthi babuye babatalabhe labo abasuke befuna izidakamizwa kubona.
Uthe ngaphambi kokujoyina lolu hlelo, uke waba ngumqaphi ohlelweni i-Uyajola 99, waphinde wasebenza njengomethuli ohlelweni i-X Repo,
olwethulwa ngumngani wakhe uXolani Maphanga. Uthe ngaphambi kokungena kumabonakude, ubesebenza emayini njengoba eneziqu ze-engeneering. Uthe nakuba ebezifela ngomsebenzi abewenza ezimayini kodwa akaziboni ebuyela kuwona njengoba esewuthanda kakhulu
lona wokulwa nezidakamizwa. Uthe uhlela ukusungula inhlangano yakhe engenzi inzuzo, ezosiza labo abacwile ezidakamizweni, asebezimisele ngokuphuma kulolu gibe. “Njengoba silwa nokuqoqa izidakamizwa, kumele silwe nesihlava sokuzilangazelela entsheni ngoba akusizi ukuthi sihlanze izidakamizwa, sishiye labo abahaqekile bengalutholile usizo.
“Ngakho-ke inhlangano yami, iXolani Khumalo Foundation izobheka izinto ezinjalo ukuze wonke umuntu asizakale.” Uthe impi yezidakamizwa iyamthinta ngqo njengoba enezihlobo nabantu akhule nabo abagcine bemosha ikusasa labo ngenxa yazo. “Kunabantu ebengifunda nabo abagcina belahlekelwa yikhona konke, ngakho iyangithinta indaba yazo. “Yingakho kumele umphakathi namaphoyisa basebenzisane nathi.” UXolani akacacisi kakhulu ngempilo yakhe yangasese ngaphandle kokuth uzalelwe, wakhulela eTembisa, eGoli.
